Bireylerin günlük ömründe olağan aktivitelere iştirakini kıymetli ölçüde engelleyen “Görünmez Engellilik” kavramıyla ilgili açıklamalarda bulunan Dr. Öğr. Üyesi Aybüke Ersin, hususa ait ikazlar yaptı.
Ersin, “Görünmez engellilik, dışarıdan muhakkak olan ya da olmayan fizikî ve zihinsel birtakım tıbbi durumların şahısların günlük ömründe olağan aktivitelere iştirakini kıymetli ölçüde kısıtlaması ve engellilik yaratması olarak açıklanır” dedi.
NELER GÖRÜNMEZ ENGELLİLİK KAPSAMINDA?
Ersin şöyle devam etti:
“Başlıca bu durumlar; kısıtlı görme, işitme kaybı üzere duyusal yetersizlikler, HIV, AIDS üzere otoimmün bozukluklar, romatoid artrit, fibromiyalji üzere ağrı ve kronik hastalıklar, demans, bilişsel bozukluklar yahut öğrenme zorlukları, ruhsal teşhisli hastalıklar ve ruhsal bozukluklar (travma sonrası gerilim bozukluğu, depresyon vb.), uyku bozukluklarıdır. Görünmez engellilik ile ilgili toplumsal farkındalığın sağlanması ve toplumun bilinçlenmesi bireylerin günlük hayatlarında, iş ömürlerinde, okullarda ve öbür topluluklarda ek sıkıntılar yaşamaması için kıymetlidir.”
“RUHSAL HASTALIKLARDAN KAYNAKLANAN PÜRÜZLER ÇABUCAK FARK EDİLMEZ”
Engellilik tarifinde yer alan “fiziksel yahut zihinsel bozukluk” kavramının, zihinsel bozukluk kısmında yer alan ruhsal hastalıklarla ilgili kıymetli bilgiler veren Dr. Öğr. Üyesi Aybüke Ersin “Depresyon, şizofreni, agorafobi, anksiyete bozuklukları, travma sonrası gerilim bozukluğu, kişilik bozukları, panik atak, obsesif kompulsif bozukluk, yeme bozuklukları, davranış bozuklukları, bipolar bozukluk, demans, toplumsal fobi ve öbür fobiler üzere hastalıklar görünmez ruhsal hastalık manileri olarak tanımlanır. Ruhsal hastalıklardan kaynaklanan maniler fizikî maniler üzere dışarıdan çabucak fark edilmez. Lakin bu maniler şahıslar için günlük vazifelerini yerine getirilmesini, günlük hayat aktivitelerine iştiraki ve hayat kalitesini olumsuz etkileyen maniler olarak karşımıza çıkar” dedi.
Yaşlanma ile görülen biyolojik, ruhsal ve toplumsal sorunların de bireylerin günlük hayat aktivitelerine olumsuz tesir edebildiğini belirten Ersin, şöyle devam etti:
- “Yaşlılıkla bir arada gelen sıhhat meseleleri, emeklilik süreci, çalışma hayatından kopuş ve sabit gelirli ömür yaşlı bireyin toplumsal iştirakinin önünde bariyerler oluşturabilir. Bu bariyerler görünmez bir engellilik durumunu da beraberinde getirir. Bununla birlikte yaşlı birey yaşadığı toplum içerisinde bir kısır döngüye girmekte ve diğerlerine bağımlı hale gelmektedir.
- Ayrıca kronik hastalıklar da şahısta dışardan görünmese de duyularını ve aktivitelerini sınırlayan mahzurlar yaratmaktadır. Kronik rahatsızlığa sahip olanlar pürüzlerini etraflarına kabul ettirmekte zorlanmakta ve mevcut sıhhat meselelerine ek olarak ruhsal ve toplumsal olarak da bu durumdan etkilenmektedirler. Görünmez engelliliğe neden olan, bireylerin uğraş ettiği en yaygın kronik hastalıklardan kimileri; kronik kas iskelet sistemi ağrıları, kronik teneffüs sistemi ve kardiyovasküler sistem hastalıkları, migren ve diyabettir.”
“ÇOCUKLARIN DA YAŞADIĞI GÖRÜNMEZ MANİLER VAR”
Toplumun büyük bir çoğunluğunu oluşturan çocukların da yaşadıkları birtakım görünmez pürüzlerin olduğunu hatırlatan Ersin, “Bu pürüzler ekseriyetle fizikî, toplumsal yahut eğitim ile ilgili çevresel faktörlerin iştiraki kısıtlanmasından kaynaklanır” dedi ve bu pürüzlere şu örnekleri verdi:
- “Her çocuk farklı hallerde öğrenme yeteneğine sahiptir. Eğitimdeki standart öğretim sistemleri kimi çocukların eğitime eşit halde ulaşmasını zorlaştırabilir. Örneğin; görsel öğrenme tipine sahip bir çocuk yalnızca işitsel usul kullanılarak öğretilen bir derste başarısız olabilir.
- “Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bir çocuk, arkadaşına odaklanıp onu dinlemek, okul çantasını hazırlarken gereçleri hatırlamak, günlük hayattaki rutinini planlamak ve sınıfta dakikalarca oturmak üzere mevzularda zorlanabilir.
- “Otizm spektrum bozukluğuna sahip bir öbür çocuk için, dokunsal hassasiyeti nedeniyle kantin sırasında beklemek, kimi akranlarına nazaran görsel ayrıntıları yüksek seviyede algılaması ve bundan rahatsız olması nedeniyle parkta oynamak, göz teması kurmakta zorlandığı için arkadaşıyla irtibat kurmaya çalışmak büyük bir çıkmaza dönüşebilir.
- “Disleksili bir çocuk için tahtadaki yazıları deftere kopya etmek, dans kümesinde başkalarıyla uyumlu biçimde dans etmek ya da ayakkabılarının bağcıklarını bağlamak epey vakit alabilir.”
Ersin, “Tüm bu üzere durumlar için rastgele bir tanıya sahip olan ya da olmayan bireylerin hayata iştirakini kısıtlayan görünmez engelleridir. Bu manileri görünür kılarak, toplumu bilinçlendirerek, eğitimde üniversal dizayn usullerini kullanarak, inovasyon teknikleri yardımıyla bireylere uyarlanabilir eğitim sistemi oluşturularak, mikro ve makro seviyedeki çevresel düzenleme siyasetleri oluşturularak bireylerin hayata iştiraklerini artırmak büyük ehemmiyet taşımaktadır. Bugün ve her gün, herkes için erişilebilir ve adil bir dünya inşa etmek için yenilikçi tahlillerin yaygınlaştırılması hepimizin sorumluluğudur” dedi.
